Eskiden sabahtan beri dışarıdasın eve gel artık derdi ailelerimiz. Şimdi çocuklarımıza sabahtan beri bilgisayar başındasın, çık dışarı da temiz hava al diyoruz. Bazı durumlarda psikolojik duruma dönen ve “zamanla geçer, kendi kendine oyunlardan kurtulur, tatilde oynasın okullar açılınca bırakır” şeklindeki düşünceler her zaman gerçekleşmeyebiliyor. Uzmanlar oyun bağımlılığı için psikolojik desteğin önemli olduğunu vurgulamakta.
Gençlerin yüzde doksanının oyun oynadığı ve yüzde on beşinin ise bağımlı olduğu bir gerçek. Örneğin İstanbul’da yapılan bir çalışmada 95 gencin %9,4’ünün oyun bağımlısı olabileceği belirtilmiş. Mayıs 2019 da Dünya Sağlık Örgütü, oyun bağımlılığını tıpkı kumar bağımlılığı gibi bir hastalık olduğunu kabul etti.
Ebeveynlere söylemek isteriz ki küçük yaştan itibaren çocuklarını oyalamak için, yemek yedirmek için ellerine tablet ya da telefon vermesinler, ödüllendirme aracı olarak ekran içeren objeler kullanılmasın. Çocuklara Ödül – Ceza mantığı ile yaklaşmak son derece yanlıştır. Oyun oynamak, özellikle de şiddet içeren bir oyun oynamak ya da bir şey izlemek, bir ödül değildir. Çocuk ile güven ve sevgi bağı kurulmalıdır. Ebeveynler çocuklar ile kendi oyunlar oynamalı.
Oyun Bağımlılığı Nedir?
Oyun Bağımlılığı: İçerisinde görüntü içeren, ekran karşısında zaman geçirilen; bilgisayar, konsol, akıllı cihazların tamamında aşırı zaman geçirilmesine bağlı; fiziksel, sosyal ve duygusal problemlerin yaşanmasıdır. Oyun bağımlılığı, internet bağımlılığı ile birlikte görülebilir. Dijital oyunlara bağımlı olan bireylerde, kendini kontrol edememe, takıntı ve gerçek dünyadan kopma gibi iletişim problemleri yaşanmaktadır.
Oyun oynayan her çocuk bağımlı değildir: Çocukların çeşitli oyunlarla vakit geçirmesi, birçok hesaplarının bulunması, yeni çıkan oyunlara ya da oyun konsallarına ilgili olması ve bilgi sahibi olması, onun bağımlı olduğunu göstermez. Bağımlılık için bir eylemin aşırı derecede tekrar edilmesi ve normal hayata zarar vermesi gerekir. Önemli olan sorular şunlardır; “oyun başında ne kadar süre geçiriyor?”, “oyunda geçirdiği süre; sosyal, fiziksel, duygusal ve mental durumuna olumsuz olarak etki ediyor mu?” Eğer bu sorulara cevabınız evet ise, çocuğunuz ile iletişime geçerek, bir psikoloğa götüreceğinizi ve onunla konuşmasının kendisi için iyi olacağını, empati ve sempati yaparak anlatabilirsiniz.
Oyun Bağımlılığı Nedenleri
Baştan söylemek isteriz ki insan, çok çeşitliliğe sahip bir canlıdır. Her insan kendince özeldir ve değerlidir. O yüzden sadece şu şu şu sebeplerden dolayı oyun bağımlılığına sahip diyemeyiz.
Saygı ihtiyacı: Gerçek hayatta istediği saygıyı bulamayan bir kişi, sanal dünyada ne kadar zaman geçirirse, diğer oyunculardan daha fazla saygı görebilir. Böyle olduğunda da kişi daha mutlu olur.
Sevgi ihtiyacı: Gerçek hayatta istediği sevgi ile karşılaşmayan bir kişi, sanal dünyada tanıştığı arkadaşlarıyla, ön yargısız bir şekilde, güvenli ortamında, eğlenerek zaman geçirebilir. Böylece daha fazla mutluluk elde eder.
İletişim sorunları: Özellikle aile ve çevresindeki kişilerle iletişimde sorun yaşayan, öz güvenini düşürecek hal ve hareketlerde bulunan kişilerle karşılaşınca, özellikle çocuklar bu durumların yaşanmadığı, yaşansa da kolaylıkla engelleyip geçerek kurtulabileceği sanal ortamları tercih eder. Diğer insanların ilgisini, saygısını, sevgisini ve zamanını kendisine ayırdığını hisseden bir insan, zamanla bağımlı olur ve bırakmak istemez.
Çekingen olmak: Bazı oyunlarda rekabet yoktur. Kişiler istediği şekilde eğlenceli vakit geçirebilirler. Gerçek hayatta ise rekabet sürekli vardır ve zorluklarla karşı karşıya gelmek gerekir. Kişi oyunda yarattığı karakteri ile bir bağ kurar ve özdeşleşir. Konfor alanını terk etmek istemez.
Olabilecek başka nedenler:
Stresli, yorucu, gerginlik içeren yaşam sürmesi
Ekonomik problemlerden ötürü psikolojik sorunlar
Yaşam koşullarından memnun olmamak
Psikolojiyi etkileyen çeşitli olumsuz duygular
Kendini bir yere ait hissedememe isteği
Gerçek hayatta bir sosyal çevre oluşturamamış olmak
İçe dönüklük
Yalnızlık hissi
Sosyal iletişim problemleri
Fiziksel problemler
Öz saygıda yetersizlik
Ailevi problemler vb.
Oyun Bağımlılığı Belirtileri
Aşağıdaki maddelerden en az beş tanesine sahip olanlar, oyun bağımlısı olma ihtimali oldukça yüksek olan kişilerdir. Eğer çocuğunuzda belirtilerden beş ya da daha fazlası var ise, uzman bir psikolog ile görüşmeniz önerilir.
Hayatının merkezi oyunlar ise,
Okul ve ders başarısında önemli bir ölçüde düşüş var ise,
Herhangi bir sebeple oyun oynamadığında yoksunluk belirtileri gösteriyorsa, agresifleşiyorsa ya da içine kapanıyorsa,
Ne kadar uzun süre oyun oynarsa, o kadar iyi hissettiğini ve mutlu olduğunu söylüyorsa ya da hal ve hareketleri ifade ediyorsa,
Ekran karşısında daha az zaman geçireceğini söylüyor ama bunu başaramıyorsa,
Önceleri severek yaptığı aktiviteleri ve hobileri artık yapmak istemiyorsa,
Sosyal hayatındaki gerçek insanlar ile daha az iletişim kuruyor ve sorunlar yaşıyorsa,
Her kötü anında oyun oynamayı bir kaçış olarak görüyorsa,
Oyun oynadığında daha önce görmediğiniz kadar enerjik, mutlu, keyifli ve coşkulu oluyorsa,
Davranışları ve ruh halinde gözle görülür değişimler olup, depresyon ve anksiyete gibi sorunları çağrıştırıyorsa bir psikoloğa danışmanız gerekebilir.
Oyun Bağımlılığı Zararları
Yaşına uygun olmayan oyunları oynadığında, gördüğü ve duyduğu şeylerden ötürü psikolojik travma yaşayabilir,
Kişilik gelişiminde ortaya olumsuzluklar çıkabilir,
Sosyal çevresini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalır ve yalnız kalma eğilimi gösterebilir,
Okuluna, ailesine ve arkadaşlarına yabancılaşabilir,
Duyarsızlaşabilir,
Hareketsizlikten kaynaklı fizyolojik sorunlar ortaya çıkabilir,
Aşırı kilo alma ya da verme durumları olabilir,
Kronik olarak yorgun hissedebilir,
Okul ve derslerde belirgin bir şekilde başarısızlık gözlenebilir,
Temizliğe yeteri kadar önem vermeyip hijyen problemleri yaşayabilir,
İş, eğitim ve ilişkilere dair önemli fırsat ya da fırsatları kaybedebilir.
Oyun Bilgisayar Bağımlılığı Nasıl Önlenir, Oyun Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Olur?
En etkili tedavi ilaç, bilişsel davranışcı terapi ve aileye verilen psikoeğitim olarak bildirilmiş. Bağımlı bireyin spor, sanat gibi alanlarla uğraşması, hobi edinmesi ve düzenli etkinliklerde aktif rol alması, tedavi sürecine katkı sağlar.
Alınacak bazı tedbirler ile önüne geçmek mümkün olabilir. İlerlemiş bir bağımlılıkta psikolojik, gerekirse de ilaç tedavisi kullanılabilir. Başlangıç düzeyi için şunları yapabilirsiniz;
Çocuğunuz ile iletişimde olun. Ortaya çıkan bir problemde ilk size gelsin, size anlatsın, sizinle konuşsun, sizinle dertleşsin. Hem arkadaşı, hem ebeveyni olun. Sorunlarına, problemlerine anlık olarak çözümler üretin. İletişiminiz ne kadar güçlü olursa, sosyal yaşamlarında o kadar güvende hissederler.
Yazının başında da söylediğim gibi, oyun ceza ya da ödül değildir. Engellemeye ya da ödül olarak kullanmaya çalışmayın. Bunun yerine başka aktivitelere yönlendirmeye çalışın. Sinemaya gidin, tiyatroya gidin, parka gidin, yürüyüş yapın, gezmeye gidin, beraber oyun oynayın, sanatsal etkinliklere, spor etkinliklerine gidin ya da yapın.
Oynayacağı oyunları daha faydalı seçmesi adına yardımcı olabilir, o oyunları beraber oynayabilirsiniz.
Ekran başında geçireceği zamanı azaltmak adına en önemli aktivite, sizinle zaman geçirmesidir. Siz çocuğunuzun yanında telefonla uğraşır, sürekli televizyon izlerseniz, çocuğunuz da ekran bağımlısı, internet bağımlısı ya da oyun bağımlısı olabilir.
Çocuğunuzun oynadığı oyunların, yaşına uygun olduğundan emin olun. Fiziksel ya da psikolojik şiddet içeren oyunlar karşısında, çocuk gelişimini nasıl etkileyeceğine dair çalışmalara bakın, okuyun, araştırın.
Bilgisayar ya da ekran başında geçirdiği süreye kısıtlamalar koyun. Ancak bu duruma gelmek için önce yukarıdaki adımları izleyin, ilk önlem olarak süre azaltmak, bir işe yaramayacaktır.
Covid-19 Süresince Ekran Bağımlılığı ve Oyunlar
Covid süreci ile beraber hemen hemen hepimizin ekran karşısında geçirdiği süre arttı.
Bu grafikte de göreceğiniz üzere ocak ayından nisan ayına kadarki 3 ayda (2020) ülkelerdeki oyun bilgileri içeren sitelere talebin ne kadar attığını gün yüzüne çıkıyor.
Bu grafikte ise Steam platformuna 2020 yılında ne kadar çok kayıt olduğunu görebilirsiniz. Covid süresi boyunca çocuğunuz fazladan bilgisayar başında zaman geçiriyor olabilir. Bu durumun ekstrem bir durum olduğunu lütfen unutmayın. Benim çocuğum çok fazla oyun oynuyor o zaman oyun bağımlısı şeklinde kalıp yargılara girmeyin. İletişim kurun, iletişim en büyük ilaçtır.
